[[[ТЕЛЕДИДАР ҚАРАУ<]](((] Қайсар Қызылжар тікелей эфир 5 наурыз 2023
Осындайда біздің бала қиялымызды тербеген орыстың Николай Озеров, Владимир Маслаченко сияқты атақты комментаторлары неге түсе кетеді? Себебі, олар алаңдағы ойынның бар суретін өздеріне жарасымды темперамент, шынайылықпен әдемі үйлестіріп, жетік бере білетін. Әрине біз осыны меңзегенде біздің жігіттерден аты аңызға айналған Николай Озеровтің шеберлігін талап етіп отырған жоқпыз. Ол әзір мүмкін де емес.
Бір байқағаным, шетелде сол спорттың майын ішкен маман немесе бұрын сонымен айналысқан спортшы комментаторлықпен айналысады. Мұндай үрдіс көрші Ресейде де бар. «НТВ+футбол» арнасының журналисі Константин Генич бұрын футболшы болған. «BBC» арнасының комментаторы Гари Линекер де жасыл алаңда доп тепкен. Ал оның ФИФА түзген ең үздік 100 ойыншының арасына кіретінін біреу білсе, біреу білмейді. Меніңше, комментаторларға үлкен дайындық керек. Тіпті, дайын сөз тіркестерін алдын-ала әзірлеп қойғаны жөн. Мәселен, «Роналдудың тепкен добы зеңбіректен атылғандай зулады», «Тьяго Сильва қақпаға бағытталған әрбір допқа басын тосады», «Доп пен қақпашы жекпе-жегінде Петр Чех жеңіске жетті» деген тәрізді нұсқаларды ойын басталмастан бұрын жоспарлап қоюы керек.
Спорт саласында істеген қызметтік тәжірибем көбіне пайдасын тигізіп жатады. Әділбек Жақанов: Комментаторлыққа баулитын орталық қажет – Жалпы комментатор болу оңай шаруа емес. Өте жауапты қызмет. Өз басымнан өткен соң, оны жақсы білемін. Бірақ біздің елде бағаланбайтын мамандық. Өйткені комментаторға төленетін ақша мардымсыз.
Уақыты бар, ынтасы бар спорт журналистері істеп жатады. Бірақ мұның негізгі жұмысқа еш қатысы жоқ. Комментаторлық – қаламақыға жасалатын жұмыс. Сол себепті де дəл қазір Қазақстанда кəсіби комментатор бар деп айта алмаймын. Кəсіби комментатор деп кімді айта аламыз? Тəжірибелі ағаларымызды айтар болсақ, Есей Жеңісұлы да кəсіби комментатор емес. Оған түбегейлі бет бұрған емес. Хоббиі ғана. Қосымша, үшінші немесе төртінші жұмысы. Əрине бұл комментаторлар өз ісіне немқұрайды қарайды деген сөз емес. Бірақ басты табыс көзінің, негізгі қызметінің басқа болуы тереңнен зерттеуге мүмкіндік бермей жатады.
Футболдан Қазақстан біріншілігі: «Қайсар» 11 ойыннан
Ермұхаммед Мəулен тапқырлығымен, суырып салмалығымен алып шығады. Кей комментаторлар статистиканы ойнатады. Статистиканы айтудың да өз орны бар. Бас салып статистиканы айтып, ойынды ұмытып кетуге болмайды. Комментатор ең алдымен картинкамен жұмыс істеуі керек. Алдын ала міндетті түрде дайындалып, жазып алуы керек. Əрине комментаторлықтың жақсы шығуына стадионның, дəлірек айтқанда стадиондағы жанкүйерлердің əсері мол.
Оларды жылт еткізіп көрсетіп қалғанда, кім екенін, еліне қандай еңбегі сіңгенін айтып қалсаңыз, телекөрерменге де қызық. Тағы бір кемшілік – кейде бұрмаланған ақпараттар тарап кетіп жатады. Орыс сайттарында нақтыланбаған ақпараттарды жариялайтын кездері де болады. Осының салдарынан біз де бұрмаланған ақпаратты таратып жатамыз. Осы жағын ескергенде, ағылшын тілін үйрену керек. Ағылшын тілін білу əр команданың ресми сайтынан тексерілген ақпаратты алуға мүмкіндік береді. Жалпы таным кең болуы керек. Ал өз кемшілігіме келер болсам, маған эмоция жетіспейді.
КСРО кезінде де комментаторлар сынға ұшыраған. Дегенмен бүгінгі қиындықтың тууына кадр жетіспеушілігі әсер ететін секілді. Біздегі комментаторлар кез келген спорт түрін жүргізе береді. Ал журналист өзі сөз етіп отырған спорттан хабарсыз болса, қандай сапалы өнім шықсын?! Ал түрен түспеген тақырыпты терең қаузайтын маманның жоқтығынан, спорттан сәл хабары бар адам комментатор болып кетеді. «Қазақ комментаторлары алаңда болып жатқан оқиғаны ашуға емес, әдемі сөз тіркесін іздеумен уақытын өткізеді» деген пікірдің қалыптасуына осының әсері бар.
Ал Qazsport-тан басқа мемлекеттік телеарналарда комментатор деген штаттық бірлік мүлдем жоқ. Себебі спорттық сайыстардан тікелей эфир көрсетілмейді. Бір жылдары облыстық телеарнадан жергілікті «Қайсар» футбол клубының ойындарын тікелей эфирде көрсетіп, Әлібек Байшүленов ағамызбен бірге футбол матчын жүргізгенбіз.
(ТЕЛЕДИДАР ҚАРАУ@@) Мақтаарал Шахтер Қарағанды
Мысалы, бір матчты мемлекеттік телеарнада жүргізсең қаламақы мөлшері 12 500 теңге, ал бокс, вело жарыс секілді 4-5 сағат уақытыңды жұмсайтын спорт түрлеріне қызмет көрсетсең 16 мың теңге төленеді. Бір қызықты айтайын, мемлекеттік телеарнаға қарағанда әуесқой футбол лигаларын қызметті жақсы бағалайды. Youtube желісі арқылы жүргізген матчқа әуесқой лига 20 мың теңгеге дейін төлем жасалынады. Сондықтан мемлекеттік телеарналардағы сапаны жақсарту үшін қаламақыны 25-30 мың теңгеге дейін ұлғайту керек. Адамның материалдық жағдайы жақсы болса, қызметіне де адал әрі жауапкершілікпен қарайтыны анық. Сонымен қатар Qazsport телеарнасы комментаторлық қызметке арнайы штат ашуы керек секілді. Өйткені арнадағы комментаторлардың барлығы дерлік өзге қызметте жүріп, қаламақыға қызмет көрсетеді.
[[Ағын]***] Қайрат Атырау тікелей эфир 5 наурыз 2023 УЕФ
Бірақ УЕФА-ға мүшелікке өткен 2002 жылдан бері футболымыз қанша түзелмей қойса да, тым болмаса, комментаторларымыздың сөз саптасы түзелуі керек. Неге десеңіз, футбол репортаждарындағы таусылмайтын «тамашалар» біздің қазіргі ойынымызға сай емесін үлкен түгілі бала да біледі ғой. Ермек Төрениязов: Қазақстанда кəсіби комментатор жоқ – Біріншіден, комментаторлық біздің кəсіби мамандығымыз емес. Qazsport- тың штаттағы спорт журналистері де комментаторлықпен кəсіби түрде айналыспайды. Qazsport журналистерінің негізгі жұмысы – жаңалықтар дайындау, репортаж жасау. Комментаторлық əркімнің қалауына қарай.
Меніңше, біздегі комментаторлардың ең үлкен кемшілігі – ойынға лайықты дайындалмау және эмоцияның жоқтығы. Бір ғана мысал келтірейін, Лондон Олимпиадасында Зульфия Чиншанлоның алтын алғанын хабарлаған комментатордың дауысынан қуаныш байқалмады. Екінші алтын! Ал комментатордың дауысы тым солғын. Көбіміз футбол көргенді ұнатамыз ғой. Әр елдің комментаторларының өз ерекшелігі бар. Испандықтар соғылған допты хабарлағанда «го-о-ол» деп созып айтады, арабтарда бір сөзді бірнеше рет қайталайды. Екі тілді түсінбесем де, комментатордың даусынан-ақ қаншалықты беріле жүргізіп отырғаны анық байқалады. Ағылшындардың арасынан Мартин Тейлордың жүргізгені ұнайды.
Гол соққан кезде, гол соғылардың алдында эмоциямен жүргізген жақсы. Бірақ шынайы шыққан эмоция ғана сəтті. Озеровтардай эмоциямен жүргізгенге не жетсін? Ресейлік Журавель де эмоцияға жоқ. Бір матчта Торс «сұрапыл» гол соқты. Еш эмоциясыз «Гол» деп қана айтты. Сонда серіктес-комментаторы Черданцев: «Мынадай голды күнде көріп жүргендей айттыңыз ғой» дегені бар. Футболға эмоция өте керек.
Ал басқа спорт түрлерінде көбіне анализ басты рөл атқарады. Көрермен ретінде де жіліктеп беретін комментаторларды жақсы көремін. Жандос Айтбайдың жүргізгені ұнайды. Жілігін шағып тұрып айтып береді. Абай Отар: Қазақ комментаторлары алаңда болып жатқан оқиғаны ашуға емес, әдемі сөз тіркесін іздеумен уақытын өткізеді – Қазақ тілді комментаторлар мәселесі бүгін ғана туып отырған жоқ.
Сосын сөзге шебердің бәрі мықты комментатор бола алмайды. Комментатор деген алаңдағы ойынды, стадионның атмосферасын көгілдір экранның арғы жағындағы көрерменге әсірелеп жеткізуші. Ол футболдың қыр-сырын, алаңдағы ойыншылардың әлеуетін жақсы білуі тиіс. Бірақ кейде әсірелеймін деп футболдан ауытқып, жаңылтпаш айтып кететіндер бар. Үйренетініміз көп әлі. Мәселенің тоқетері, комментаторлық мамандықты арнайы оқытатын немесе үйрететін бір орталық қажет.
ҰЛТТЫҚ ҚҰРЫЛТАЙ
Жарияланымдар – Сәбит МұқановЖарияланған Angela 08. 06. 2021 Жарияланымдар | ∞ Жақында облыс орталығында кезінде Қазақстан комсомолының бірінші хатшысы болған, саяси қуғын-сүргін құрбаны Қайсар Тәштитовке ескерткіш тақта орнатылды. Қазақ жастарының болашағы үшін күрескен қайсар азамат туралы қазақтың әйгілі академик-жазушысы Сәбит Мұқанов осыдан жарты ғасыр бұрын “Лениншіл жас” газетінде мақала жариялаған екен. Қоғамдық өмірге ерте араласқан, оның ішінде Қызылжар өңірінің дамуына еңбегі сіңген азаматтардың бірі – Ары қарай оқу … Жарияланған Angela 07.
[ОНЛАЙН КӨРУ<<<] Қайрат Атырау тікелей эфир 05/03/2023
Комментаторға əрбір ойыншыны толық зерттеп, ізденуге уақыт жетпейді. Оның үстіне, таңертең волейболды жүргізсең, кешке биатлонды жүргізуге тура келеді. 1 жылдың айналасында 300-ге жуық спорт түріне комментаторлық жасауың мүмкін. Ал 300 спорт түрінің 30000-ға жуық танымал спортшысы бар. 30000 спортшының бəрінің өмірін, спортқа қалай келгені, жетістікке қалай жеткені, қандай өзіне ғана тиесілі əдіс-тəсілдері бар екені сияқты маңызды детальдардың бəрін зерттеп білу мүмкін емес. Ал комментатор ойын барысында мұның барлығын біліп, қажетті тұсында дөп айта білуі керек. Əр комментатордың өз артықшылығы, өз фишкасы бар. Есей ағамыз суреткер-комментатор. Ол кісі əдемі суреттеуімен көрерменнің көңілінен шығып жүр.
мыңжылдықтар шырақшысы - Kazgazeta.kz
Join group - Facebook
Qazaqstan (телеарна) - Уикипедия
(Тікелей эфир теледидары*) Қызылжар Атырау тікелей матч